Çok Fazla Vitamin Almak Ölümcül Olabilir Mi?

Vitamin takviyeleri günlük olarak birçok kişi tarafından güvenli bir şekilde tüketilse de, olumsuz yan etkilere neden olabilecek çok yüksek bir doz almak mümkündür. Bazı vitaminlere aşırı doz alınmasıi ciddi komplikasyonlara ve nadir durumlarda ölüme bile neden olabilir.

Vitamin almak, dünya çapında milyonlarca insanın günlük rutininin bir parçasıdır.

Güvenli doz talimatları çoğu takviye şişesinde listelenmiş olsa da, önerilenden daha fazlasını almak yaygın bir uygulamadır.

Tüketiciler, belirli vitaminlerin yüksek dozlarının alınmasının sağlıklarına birçok yönden fayda sağlayabileceğini söyleyen sağlık bilgileri ile karşılaşabilirler. Bununla birlikte, bazı besin maddelerinin çok fazla alınması tehlikeli olabilir.

Bu makale, vitamin almanın güvenliğinin yanı sıra, yüksek dozların tüketilmesiyle ilişkili yan etkileri ve potansiyel riskleri gözden geçirmektedir.

Yağda Çözünen ve Suda Çözünen Vitaminler

Bilinen 13 vitamin 2 kategoriye ayrılmıştır - yağda çözünür ve suda çözünür - (1 ).

Suda Çözünen Vitaminler

Suda çözünen vitaminler vücuttan kolayca atılır ve dokularda kolayca depolanmaz. Suda çözünen vitaminler, yağda çözünenlerden daha fazladır (2 ).

Suda çözünen vitaminler arasında C vitamini ve sekiz B vitamini bulunur:

• B1 Vitamini (tiamin)
• B2 Vitamini (riboflavin)
• B3 Vitamini (niasin)
• B5 Vitamini (pantotenik asit)
• B6 Vitamini (piridoksin)
• B7 Vitamini (biyotin)
• B9 Vitamini (folat)
• B12 Vitamini (kobalamin)

Suda çözünen vitaminler depolanmadığı ve idrarla atıldığından, yüksek dozlarda alınsa bile sorun yaratma olasılıkları daha düşüktür.

Bununla birlikte, bazı suda çözünür vitaminlerin mega dozlarının alınması potansiyel olarak tehlikeli yan etkilere yol açabilir.

Örneğin; çok yüksek dozlarda B6 vitamini almak, zaman içinde potansiyel olarak geri dönüşü olmayan sinir hasarına neden olabilirken, büyük miktarlarda niasin (genellikle günde 2 gramdan fazla) almak karaciğer hasarına neden olabilir (3 , 4 ).

Yağda Çözünen Vitaminler

Suda çözünen vitaminlerin aksine, yağda çözünen vitaminler suda çözünmez ve vücudunuzun dokularında kolayca saklanır (2 ).

Yağda çözünen dört vitamin vardır:

• A Vitamini
• D Vitamini
• E Vitamini
• K Vitamini

Yağda çözünen vitaminlerin vücutta birikebileceği göz önüne alındığında, bu besinlerin suda çözünen vitaminlere göre toksisiteye yol açma olasılığı daha yüksektir.

Nadiren de olsa, çok fazla A, D veya E vitamini almak potansiyel olarak zararlı yan etkilere neden olabilir (5 ).

Alternatif olarak, yüksek dozlarda sentetik olmayan K vitamini almak nispeten zararsız gibi görünmektedir, bu yüzden bu besin için bir üst alım seviyesi (UL) belirlenmemiştir ( 6 ).

Üst alım seviyeleri, genel bir popülasyondaki neredeyse tüm insanlara zarar vermesi muhtemel olmayan bir besin maddesinin maksimum dozunu gösterecek şekilde ayarlanmıştır ( 7 ,8 ).

Özet: Suda çözünen vitaminler vücuttan kolayca atılırken, yağda çözünen vitaminler dokularda saklanabilir. Yağda çözünen vitaminlerin toksisiteye neden olma olasılığı daha yüksektir, ancak suda çözünen vitaminler de bunu yapabilir.

Çok Fazla Vitamin Almanın Potansiyel Riskleri

Gıdalar yoluyla doğal olarak tüketildiğinde, bu besinlerin büyük miktarlarda tüketildiğinde bile zarar vermesi olası değildir.

Bununla birlikte, takviye formunda konsantre dozlarda alındığında, çok fazla almak kolaydır ve bunu yapmak olumsuz sağlık sonuçlarına yol açabilir.

Suda Çözünen Vitaminlerin Aşırı Tüketilmesinin Yan Etkileri

Aşırı alındığında, bazı suda çözünen vitaminler, bazıları tehlikeli olabilecek olumsuz etkilere neden olabilir.

Bununla birlikte, K vitaminine benzer şekilde, bazı suda çözünür vitaminlerin gözlemlenebilir toksisitesi yoktur ve bu nedenle UL yoktur.

Bu vitaminler arasında B1 vitamini (tiamin), B2 vitamini (riboflavin), B5 vitamini (pantotenik asit), B7 vitamini (biyotin) ve B12 vitamini (kobalamin) bulunur ( 9 , 10 , 11 , 12 , 13 ).

Bu vitaminlerin gözlemlenebilir bir toksisitesi olmamasına rağmen, bazılarının ilaçlarla etkileşime girebileceğini ve kan testi sonuçlarına müdahale edebileceğini belirtmek önemlidir. Bu nedenle, tüm besin takviyelerine dikkat edilmelidir.

Aşağıdaki suda çözünen vitaminler, yüksek dozlarda alındığında olumsuz yan etkilere neden olabileceğinden UL'leri ayarlamıştır:

• C vitamini: C vitamini nispeten düşük toksisiteye sahip olmasına rağmen, yüksek dozları ishal, kramplar, bulantı ve kusma gibi gastrointestinal rahatsızlıklara neden olabilir. Migren günde 6 gramlık dozlarda ortaya çıkabilir ( 14 ,15 ).
  
• B3 vitamini (niasin): Nikotinik asit formunda alındığında, niasin, günde 1-3 gram yüksek dozlarda tüketildiğinde yüksek tansiyon, karın ağrısı, görme bozukluğu ve karaciğer hasarına yol açabilir ( 16 ).
• B6 Vitamini (piridoksin): B6'nın uzun süreli aşırı tüketimi ciddi nörolojik semptomlara, cilt lezyonlarına, ışığa duyarlılığa, mide bulantısına ve mide ekşimesine neden olabilir. Bu semptomların bazıları günde 1-6 gram alımında ortaya çıkar ( 17 ).
• B9 vitamini (folat): Ek formda çok fazla folat veya folik asit almak zihinsel fonksiyonu etkileyebilir. Bağışıklık sistemini olumsuz etkileyebilir ve potansiyel olarak ciddi bir B12 vitamini eksikliğini maskeleyebilir ( 18 ).

Bunların, sağlıklı insanların  büyük dozlarını alırken yaşayabileceği yan etkiler olduğunu unutmayın. Sağlık sorunları olan bireyler, çok fazla vitamin aldığı zaman daha ciddi reaksiyonlar yaşayabilir.

Örneğin; C vitamininin sağlıklı insanlarda toksisiteye neden olması muhtemel olmasa da , bir demir depolama bozukluğu olan hemokromatozlu hastalarda doku hasarına ve ölümcül kalp anormalliklerine yol açabilir (19 ).

Yağda Çözünen Vitaminlerin Aşırı Alımının Yan Etkileri

Yağda çözünen vitaminler vücudunuzun dokularında birikebileceğinden, özellikle uzun süre yüksek dozlarda alındığında çok daha fazla zarara neden olabilirler.

Düşük toksisite potansiyeline sahip olan K vitamini dışında, yağda çözünen üç vitamin, yüksek dozlarda zarar verme potansiyeli nedeniyle UL'ye sahiptir.

Yağda çözünen vitaminlerin aşırı tüketimi ile ilgili bazı yan etkiler şunlardır:

• A vitamini: A vitamini toksisitesi veya hipervitaminoz A vitamini açısından zengin gıdalar yemekten kaynaklanabilirken, çoğunlukla takviyelerle ilişkilidir. Semptomlar bulantı, artmış kafa içi basıncı, koma ve hatta ölümü içerir ( 20 ).
• D Vitamini : Yüksek dozda D vitamini takviyesi almanın toksisitesi, kilo kaybı, iştah kaybı ve düzensiz kalp atışı gibi tehlikeli semptomlara yol açabilir. Ayrıca organ hasarına neden olabilecek kan kalsiyum seviyelerini yükseltebilir ( 21 ).
• E Vitamini: Yüksek doz E vitamini takviyeleri kan pıhtılaşmasına müdahale edebilir, kanamalara neden olabilir ve hemorajik inmeye yol açabilir ( 22 ).

K vitamini toksisite için düşük bir potansiyele sahip olmasına rağmen, warfarin ve antibiyotikler gibi bazı ilaçlarla etkileşime girebilir ( 6 ).

Özet: Hem suda hem de yağda çözünen vitaminler, yüksek dozlarda alındığında yan etkilere neden olabilir ve bazıları diğerlerinden daha şiddetli semptomlara neden olabilir.

Çok Fazla Vitamin Almak Ölümcül Olabilir Mi?  

Aşırı dozda vitaminlerden ölmek son derece nadir olmakla birlikte, vitamin toksisitesi ile ilgili ölüm vakaları bildirilmiştir.

Örneğin; hipervitaminoz A'ya, 200 mg'dan fazla A vitamininin büyük bir dozunun alınması veya önerilen günlük alımın 10 katından fazla kronik kullanımdan kaynaklanabilir (23 ).

A vitamini toksisitesi artmış omurilik sıvısı basıncı, koma ve potansiyel olarak ölümcül organ hasarı gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir (23 ).

Ek olarak, uzun süreler boyunca günlük 50.000 IU'dan fazla megado D vitamini almak , ölüme yol açabilecek yüksek kan kalsiyum düzeylerine (hiperkalsemi) yol açabilir (24 ).

Diğer vitaminlere aşırı doz verilmesi de benzer şekilde karaciğer hasarı gibi ölümcül yan etkilere neden olabilir.

Bir vaka raporu, 5 gramın üzerinde uzun süreli niasinin çok yüksek dozlarının alınmasının, vücut sıvılarında asit birikmesinin yanı sıra akut karaciğer yetmezliğinin yanı sıra her ikisi de ölümcül olabilen metabolik asidoza yol açabileceğini buldu ( 25 ).

Bu potansiyel olarak ölümcül yan etkilerin son derece yüksek dozda vitamin almakla ilişkili olduğunu unutmayın. Yine de, herhangi bir besin takviyesi tüketirken her zaman dikkatli olunmalıdır.

Özet: Nadir durumlarda, bazı vitaminlerin aşırı yüksek dozlarının alınması ölümcül komplikasyonlara yol açabilir.

Vitaminler Güvenle Nasıl Alınır?

İhtiyacınız olan besinleri almanın en iyi yolu, çok yönlü besin tüketmektir. Bununla birlikte, birçok insanın çeşitli nedenlerle vitamin takviyesi yapması gerekir.

Yaş, genetik bozukluklar, tıbbi durumlar ve diyet, belirli besin maddelerine olan ihtiyacı artırabilecek faktörlerdir.

Neyse ki, vitaminler sorumlu bir şekilde kullanıldığı sürece alınması genellikle güvenlidir.

Aşağıdaki tablo, yağda çözünen ve suda çözünen vitaminler için önerilen günlük alım miktarını (RDI) ve tolere edilebilir üst alım seviyelerini (UL) özetlemektedir ( 6 , 9 , 10 , 11 , 12 , 13 , 14 ,15 , 16 , 17 , 18 , 20 , 21 , 22 ):

Potansiyel toksisite nedeniyle, yukarıda listelenen besinler için ayarlanan tolere edilebilir üst alım seviyelerinden daha fazla tüketilmesi önerilmez.

Bazı durumlarda, sağlık uzmanınızın bir eksikliği gidermek için belirli besin maddelerinin UL'den fazlasını almanızı önerebileceğini unutmayın.

Örneğin, D vitamini eksiklikleri genellikle UL'den çok daha fazla olan 50.000 IU D vitamini veren yüksek doz D vitamini enjeksiyonları veya takviyeleri ile tedavi edilir ( 26 ).

Çoğu takviye şişesi, günde ne kadar vitamin alınacağı konusunda öneriler sunsa da, ihtiyaçlar kişiden kişiye değişebilir.

Vitamin dozu ile ilgili sorularınız varsa, bir tıp uzmanına danışmak en iyisidir.

Özet: Bazı vitaminler UL'leri potansiyel toksisiteyi önlemek için ayarlamıştır. Uygun vitamin dozu hakkında sorularınız varsa sağlık uzmanınıza danışmak en iyisidir.

Uzun Lafın Kısası

Vitamin takviyeleri günlük olarak birçok kişi tarafından güvenli bir şekilde tüketilse de, olumsuz yan etkilere neden olabilecek çok yüksek bir doz almak mümkündür.

Bazı vitaminlere aşırı doz alınmasıi ciddi komplikasyonlara ve nadir durumlarda ölüme bile neden olabilir.

Bu nedenlerden dolayı, uygun dozlama hakkında sorularınız varsa, vitaminleri uygun bir şekilde kullanmak ve güvenilir bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir.