İşlenmiş Et Nedir Sağlık Zararları Nelerdir Salam Sosis Jambon Sucuk Zararlı Mı?
İşlenmiş et neden zararlıdır? İşlenmiş et, taze ette bulunmayan çeşitli kimyasal bileşikler içerir. Bu bileşiklerin çoğu sağlığa zararlıdır.
İşlenmiş et nedir? Füme, tütsüleme, konserve gibi yöntemlerle korunan etlerdir. İşlenmiş et ürünleri nelerdir? İşlenmiş et ürünleri salam, sucuk, sosis, hamburger köfteleri gibi besinlerdir. Özellikle sosis ve salam kahvaltılarda yoğun olarak tüketildiğinden bilinçlenmek önemlidir. İşlenmiş et kalp hastalıkları, mide bağırsak kanseri gibi bazı hastalıklarla ilişkilendirilmiştir. İşlenmiş et, taze ette bulunmayan bazı zararlı kimyasallar içerir bu da kronik hastalıkların riskini artırmaktadır.
İşlenmiş et genellikle sağlıksız olarak kabul edilir. Dünya Sağlık Örgütü işlenmiş eti kanser riskinin atması ile ilişkilendiriyor.
Birçok çalışmada kanser ve kalp hastalığı gibi hastalıklar ile ilişkilendirilmiştir.
İşlenmiş etin, taze ette bulunmayan birçok zararlı kimyasal içerdiğine dair kuşku yoktur.
Günün sonunda, işlenmiş gıda alımınızı sınırlandırmalı ve diyetinizi taze, işlenmemiş gıdalara dayandırmalısınız. Sizde sağlıklı beslenmeyi bir yaşam tarzı haline getirmek kilo almak veya kilo vermek istiyorsanız ve şimdiye kadar yaptığınız türlü diyetler zayıflama kürlerinden sonuç alamadığınızı düşünüyorsanız bu duruma profesyonelce bakmanın zamanın gelmiş olabilir. Kilo almak veya zayıflamak için online diyetisyenlerimiz tarafından size özel olarak hazırlanan online diyet listelerini satın almak isteyebilirsiniz. Zayıflamak için tıklayın (Hadi Zayıfla!).
Bu makale, işlenmiş etin sağlığa etkilerini detaylı olarak ele almaktadır.
İşlenmiş Et Nedir? İşlenmiş Et Çeşitleri
İşlenmiş et ne demek? İşlenmiş etler, füme, tuzlama, tütsüleme, kurutma veya konserve yöntemleri ile korunan etlerdir.
İşlenmiş et ürünleri, işlenmiş etler hangileri? İşlenmiş et olarak sınıflandırılan gıda ürünleri:
- Sosisler, sosisli sandviçler, salam, sucuk
- Jambon, füme pastırma
- Hamburger köfteleri
- Tuzlanmış ve füme et, konserve dana eti
- Tütsülenmiş et
- Kurutulmuş etler
- Konserve etler
Öte yandan, dondurulmuş veya kesme, dilimleme gibi mekanik işlemlerden geçirilmiş olan et işlenmemiş olarak kabul edilir.
Özet: Tütsülenmiş, tuzlanmış, kurutulmuş veya konserve yapılmış tüm etlerin işlenmiş olduğu kabul edilir. Bunlar arasında sosisler, sosisli sandviçler, salam, jambon ve füme pastırma da bulunur.
İşlenmiş Et Yemek Sağlıksız Bir Yaşam Tarzı ile İlişkilidir - İşlenmiş Etler Sağlıklı Mı?
İşlenmiş et, sağlık üzerindeki zararlı etkilerle tutarlı bir şekilde ilişkilendirilmiştir.
Bu, sağlık bilincine sahip kişilerin on yıllardır farkında oldukları bir gerçektir.
Bu nedenle sağlıksız yaşam tarzı alışkanlığı olan kişilerde yüksek miktarda işlenmiş et yeme alışkanlığı daha yaygındır.
Örnek olarak, pek çok işlenmiş et yiyenlerde sigara içmek daha yaygındır. Meyve ve sebze alımları da çok daha düşüktür (1, 2).
İşlenmiş et ve hastalık arasında kısmi bir bağlantı olması mümkündür. Çünkü işlenmiş et yiyen insanlar, sağlıklı yaşamla ilgili olmayan diğer şeyleri yapma eğilimindedir.
İşlenmiş et ve sağlıksal sonuçları üzerine yapılan gözlemsel çalışmaların çoğu bu faktörleri düzeltmeye çalışmaktadır.
Bununla birlikte, çalışmalar sürekli olarak işlenmiş et tüketimi ile çeşitli kronik hastalıklar arasında güçlü bağlantılar bulmaktadır.
Özet: Sağlık bilincine sahip olmayan insanlar daha fazla işlenmiş et yeme eğilimindedir. Bu kısmen işlenmiş et tüketimi ve hastalıkları araştıran çalışmalarda bulunan bazı bağlantıları açıklayabilir.
Zararlı, işlenmiş gıdalardan uzak sağlıklı ve dengeli beslenmek, kilo vermek için online diyetisyenlerin hazırlamış olduğu online diyet listesini inceleyebilirsiniz (Hadi Zayıfla!).
İşlenmiş Et Kronik Hastalıklar İle İlişkilidir
İşlenmiş et yemek, birçok kronik hastalık riski ile ilişkilidir.
Bunlar şunları içerir:
- Yüksek tansiyon (hipertansiyon) (3 ,4).
- Kalp hastalıkları (2, 5).
- Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) (6, 7, 8, 9).
- Bağırsak ve mide kanseri (2, 10, 11, 12, 13, 14).
İnsanlarda işlenmiş et tüketimi üzerine yapılan çalışmaların tümü günlük yaşam sırasında yapılan gözlemsel çalışmalardır.
Çalışmalar, işlenmiş et yiyenlerin bu hastalıklara yakalanma ihtimalinin daha yüksek olduğunu gösteriyorlar. Ancak bu hastalıklara işlenmiş etin neden olduğunu ispatlayamazlar.
Buna rağmen, eldeki kanıtlar inandırıcıdır. Çünkü bağlantılar güçlü ve tutarlıdır.
Ek olarak, bunların tümü hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarla desteklenmektedir. Örneğin, fareler üzerinde yapılan çalışmalar, işlenmiş et yemenin bağırsak kanseri riskini arttırdığını göstermektedir (15).
Kesin olan bir şey var, o da işlenmiş etin, kronik hastalık riskini artırabilecek zararlı kimyasal bileşikler içerdiği. Çalışmalarda en çok görülen bileşikler aşağıda tartışılmıştır.
Özet: Uzun süre boyunca yüksek miktarda işlenmiş et yemek, kalp hastalığı ve kanser gibi birçok kronik hastalık riskini artırabilir.
Nitrit, N-Nitroso Bileşikleri ve Nitrozaminler
N-nitroso bileşikleri, işlenmiş et tüketiminin bazı olumsuz etkilerinden sorumlu olduğuna inanılan ve kansere neden olan maddelerdir.
İşlenmiş et ürünlerine eklenen nitritten (sodyum nitrit) oluşurlar.
Sodyum nitrit neden kullanılır? Sodyum nitrit, 3 nedenden dolayı katkı maddesi olarak kullanılır:
- Etin kırmızı/pembe rengini korumak için.
- Yağ oksidasyonunu (bozulma) baskılayarak lezzeti arttırmak için.
- Bakterilerin büyümesini önlemek, tadı iyileştirmek ve gıda zehirlenmesi riskini azaltmak için.
Nitrit ve nitrat gibi ilgili bileşikler diğer gıdalarda da bulunur. Örneğin, nitrat bazı sebzelerde nispeten yüksek seviyelerde bulunur ve hatta sağlık için yararlı bile olabilir (16).
Ancak, tüm nitritler aynı değildir. İşlenmiş etin içindeki nitrit, üzerinde en çok çalışılmış nitrozaminler olan zararlı N-nitroso bileşiklerine dönüşebilir (17).
İşlenmiş et, nitrozaminlerin ana besinsel kaynağıdır (18). Diğer kaynaklar arasında kirli içme suyu, tütün dumanı ve tuzlanmış ya da salamura edilmiş yiyecekler bulunur (17, 19).
Nitrozamin neden oluşur? Nitrosaminler, işlenmiş et ürünleri, pastırma kızartırken veya sosisi ızgaralarken ölçülen sıcaklık değeri gibi (örneğin 130°C'nin üzerinde) yüksek ısıya maruz kaldıklarında oluşur (20).
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar nitrozaminlerin bağırsak kanseri oluşumunda önemli bir rol oynayabileceğini göstermektedir (15, 21).
Bu, nitrozaminlerin mide ve bağırsak kanseri riskini artırabileceğini gösterir. Bu bulgular insanlarda yapılan gözlemsel çalışmalarla da desteklenmektedir (22, 23).
Özet: Kızartılmış veya ızgaralanmış işlenmiş et, nispeten yüksek düzeyde nitrozamin içerebilir. Çalışmalar, bu bileşiklerin, mide ve bağırsakta kanser oluşma riskini artırabileceğini göstermektedir.
Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar (PAH'lar)
Etin tütsülenmesi, çoğu zaman tuzlama veya kurutma yöntemleri ile birlikte kullanılan, eski koruma yöntemlerinden biridir.
Bu, potansiyel olarak çeşitli zararlı maddelerin oluşumuna yol açar. Bunlar arasında polisiklik aromatik hidrokarbonları (PAH'lar) da bulunur (24).
Polisiklik aromatik hidrokarbonlar nasıl oluşur? PAH'lar, organik madde yandığında oluşan büyük bir madde sınıfıdır.
Dumanla havaya taşınır ve füme et ürünleri ile açık ateşte mangalda ızgaralanan veya kızartılan etlerin yüzeyinde birikirler (25, 26).
Şunlardan oluşabilir:
- Odun veya odun kömürü yakma.
- Sıcak bir yüzeye damlayıp yanan yağlar.
- Yanmış veya alazlanmış et.
Bu sebeple füme et ürünleri PAH’lar bakımından zengin olabilirler (27 ,25).
PAH'ların, işlenmiş etin olumsuz sağlık etkilerinden bazılarına katkıda bulunabileceğine inanılmaktadır.
Hayvanlar üzerinde yapılan çok sayıda çalışma, bazı PAH'ların kansere neden olabileceğini göstermiştir (24, 28).
Özet: Füme et ürünleri yüksek miktarda polisiklik aromatik hidrokarbon (PAH) içerebilir. Yapılan deneylerde bu bileşiklerin hayvanlarda kansere neden olduğu görülmüştür.
Heterosiklik Aminler (HCA'lar)
Heterosiklik aminler (HCA'ler), et veya balıkların (tıpkı kızartma ve ızgara yaparken ölçülen) yüksek sıcaklıklarda pişirilmesi sonucunda oluşan bir kimyasal bileşik sınıfıdır (29, 30).
İşlenmiş etlerle sınırlı değillerdir. Ancak sosislerde, kızarmış pastırmada ve etli hamburgerlerde önemli miktarda bulunabilir (31).
HCA'lar, hayvanlara yüksek miktarlarda verildiğinde kansere neden olur. Genelde bu miktarlar normal olarak insan diyetinde bulunanlardan çok daha yüksektir (32).
Bununla birlikte, insanlar üzerinde yapılan çok sayıda gözlemsel çalışma, tam pişmiş et yemenin kolon, meme ve prostat kanseri riskini artırabileceğini göstermektedir (33, 34, 35).
HCA'ların seviyesi, düşük ısıda kızartma ve buharda pişirme gibi yumuşak pişirme yöntemleri kullanılarak en aza indirilebilir. Kömürleşmiş, karartılmış et yemekten kaçının.
Özet: Bazı işlenmiş et ürünlerinde tam pişmiş et ve balıklarda bulunan kanserojen bileşikler olan heterosiklik aminler (HCA'ler) bulunabilir.
Sodyum Klorit
İşlenmiş et ürünleri genellikle sofra tuzu olarak da bilinen sodyum klorür bakımından zengindirler.
Binlerce yıldır, koruyucu olarak gıda ürünlerine tuz eklenmiştir. Ancak tuz, sıklıkla yiyeceklerin tadını geliştirmek için kullanılır.
İşlenmiş et, tuzu yüksek olan tek gıda olmaktan uzak olsa da, birçok insanın tuz alımına önemli ölçüde katkıda bulunabilir.
Aşırı tuz tüketimi zararları, aşırı tuz tüketimi, özellikle tuza duyarlı hipertansiyon denilen bir durumda, hipertansiyon ve kalp hastalıklarında rol oynayabilir (36, 37, 38, 39, 40).
Ek olarak, birkaç gözlemsel çalışma, yüksek oranda tuz barındıran diyetlerin mide kanseri riskini artırabileceğini göstermektedir (41, 42, 43, 44, 45).
Bu, yüksek miktarda tuz içeren bir diyetin mide kanseri için önemli bir risk faktörü olan mide ülserlerine neden olan bir bakteri olan Helicobacter pylori'nin büyümesini artırabileceğini gösteren çalışmalarla desteklenir (46, 47).
Yiyecekleri lezzeti arttırmak için biraz tuz eklenmesinde hiçbir sorun yoktur. Ancak işlenmiş yiyeceklerden çok fazla miktarda yemek size epey zarar verebilir.
Özet: İşlenmiş et ürünleri bazı sağlık sorunlarına katkıda bulunabilecek tuzdan bolca içerirler.
Uzun Lafın Kısası
İşlenmiş et, taze ette bulunmayan çeşitli kimyasal bileşikler içerir. Bu bileşiklerin çoğu sağlığa zararlıdır.
Bu nedenle, uzun süre (yıllarca veya on yıllarca) çok sayıda işlenmiş et ürünü tüketmek, özellikle kanser olmak üzere kronik hastalıkların riskini artırabilir.
Ancak, zaman zaman onları tüketmek iyidir. Diyetinize hükmetmelerine izin vermediğinizden ve her gün işlenmiş et yemekten kaçındığınızdan emin olun.
